Bài 1 (11). Chất béo là gì? Dầu ăn và mỡ động vật có điểm gì khác nhau về cấu tạo và tính chất vật lí? Cho thí dụ minh họa.
Lời giải
- Chất béo: là trieste của glixerol với các axit béo gọi chung là triglixerit hay triaxylglixerol.
(axit béo là các axit đơn chức, có số nguyên tử C chẵn (từ 12 đến 24C) không phân nhánh).
- Điểm khác nhau giữa dầu ăn và mỡ động vật về cấu tạo và tính chất vật lí:
+ Dầu ăn: là chất béo chứa chủ yếu các gốc axit béo không no thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng.
+ Mỡ động vật: là chất béo chủ yếu chứa các gốc axit béo no thường là chất rắn ở nhiệt độ phòng.
Bài 2 (11). Phát biểu nào sau đây không đúng:
A. Chất béo không tan trong nước
B. Chất béo không tan trong nước, nhẹ hơn nước nhưng tan nhiều trong các dung môi hữu cơ.
C. Dầu mỡ và dầu ăn bôi trơn có cùng thành phần nguyên tố.
D. Chất béo là trieste của glixerol với axit cacboxylic mạch cacbon dàu, không phân nhánh
Lời giải
Phát biểu không đúng là:
C. Dầu mỡ và dầu ăn bôi trơn có cùng thành phần nguyên tố.
(Dầu bôi trơn là hidrocacbon nên do 2 nguyên tố tạo thành là C và H còn dẫu mỡ là chất béo tức trieste nên chứa 3 nguyên tố C, H và O).
Bài 3 (11). Trong thành phần của một loại sơn có trieste của glixerol với axit linoleic C17H31COOH và axit linolenic C17H29COOH. Viết công thức cấu tạo thu gọn của các trieste có thể có của 2 axit trên với glixerol.
Lời giải
Công thức cấu tạo có thể có của các trieste của axit linoleic C17H31COOH và axit linolenic C17H29COOH với glixerol:
Bài 4 (11). Trong chất béo luôn có một lượng nhỏ axit tự do. Số miligam KOH dùng để trung hòa lượng axit tự do trong 1 gam chất béo gọi là chỉ số axit. Để trung hoà 2,8 gam chất béo cần 3ml dung dịch KOH 0,1M. Tính chỉ số axit của mẫu chất béo trên?
Lời giải
- Số mol KOH:
nKOH = 0,1.3.10-3 = 3.10-4 mol
- Khối lượng KOH để trung hòa 2,8 gam chất béo:
mKOH = 3.10-4.56 = 168.10-4 gam = 16,8 mg.
- Số mg KOH cần dùng để trung hoà 1g chất béo nói trên là:
16,8:2,8 = 6 → chỉ số axit của chất béo là 6.
Bài 5 (12). Tổng số mg KOH cần để trung hoà hết lượng axit tự do và xà phòng hoá hết lượng este trong 1 gam chất béo được gọi là chỉ số xà phòng hoá của chất béo. Tính chỉ số xà phòng hóa của mẫu chất béo có chỉ số axit là 7 chứa tristearoylgixerol còn lẫn một lượng axit stearic.
Lời giải
- Giả sử có 1 gam chất béo.
- Chất béo có chỉ số axit bằng 7 → khối lượng KOH đã dùng để trung hoà axit tự do là 7mg.
- Các phản ứng:
C17H35COOH + KOH → C17H35COOK + H2O
7/56 7/56 7/56 (mmol)
→ mC17H35COOH = 7/56.284 = 35,5 mg.
→ m(C17H35COO)3C3H5 = 1.103 – 35,5 = 964,5 mg → n(C17H35COO)3C3H5 = 964,5/890 mmol
(C17H35COO)3C3H5 + 3KOH → 3C17H35COOK + C3H5(OH)3
964,5/890 → 964,5/890 (mmol)
→ mKOH để phản ứng với este = 964,5/890.3.56 = 182mg.
→ Chỉ số xà phòng hoá của mẫu chất là: 7 + 182 = 189.